داشتن شناسنامه یکی از پایه‌های اساسی برای بهره‌مندی از حقوق شهروندی، دریافت خدمات دولتی و اثبات هویت در نظام حقوقی ایران است. با این حال، همچنان در کشور افرادی وجود دارند که به دلایل مختلفی مانند تولد در مناطق محروم، نبود اسناد هویتی والدین یا مشکلات تابعیتی، از داشتن شناسنامه محروم مانده‌اند.
سازمان ثبت‌احوال کشور به‌منظور حل این معضل، سامانه‌ای راه‌اندازی کرده است تا افراد فاقد شناسنامه بتوانند به‌صورت اینترنتی برای تشکیل پرونده اقدام کنند. در این مقاله به بررسی نحوه ثبت‌نام در این سامانه، مدارک مورد نیاز، مراحل ثبت اطلاعات و شرایط مربوط به افراد فاقد شناسنامه در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان می‌پردازیم.
معرفی سامانه ثبت نام افراد فاقد شناسنامه (بروزرسانی 1404)
در سال‌های گذشته، سازمان ثبت‌احوال کشور با هدف ساماندهی وضعیت افرادی که به دلایل مختلف شناسنامه ندارند، سامانه‌ای به نشانی faghedin.sabteahval.ir راه‌اندازی کرده بود. این سامانه تحت عنوان «درخواست تشکیل پرونده فاقدین شناسنامه» امکان ثبت‌نام غیرحضوری، بارگذاری مدارک، پیگیری و ویرایش اطلاعات را فراهم می‌کرد.
اما طبق آخرین بررسی‌ها در سال ۱۴۰۴، این سامانه به‌طور موقت از دسترس خارج شده است و امکان ثبت درخواست الکترونیکی برای افراد فاقد شناسنامه فقط از طریق این سامانه وجود دارد.
✅ در حال حاضر، تنها راه ثبت‌نام برای این افراد در صورت دسترسی نبودن سامانه، مراجعه حضوری به ادارات ثبت احوال سراسر کشور است. متقاضیان باید با همراه داشتن مدارک لازم و اطلاعات هویتی به نزدیک‌ترین شعبه ثبت‌احوال مراجعه کرده و درخواست تشکیل پرونده بدهند.
💡 نکته مهم: اگر سامانه در آینده مجدداً فعال شود، مراحلی که در ادامه خواهید دید را می توانید انجام دهید.
مراحل ثبت‌نام در سامانه ثبت احوال برای فاقدین شناسنامه
افرادی که شناسنامه ندارند و می‌خواهند برای دریافت آن اقدام کنند، باید مراحل ثبت‌نام را از طریق سامانه ثبت‌نام الکترونیکی فاقدین شناسنامه به نشانی faghedin.sabteahval.ir طی کنند. این مراحل به‌صورت اینترنتی و برای تسهیل در فرآیند تشکیل پرونده طراحی شده‌اند.
📌 مراحل گام‌به‌گام ثبت‌نام عبارت‌اند از:
-
ورود به سامانه
ابتدا آدرس سامانه را در مرورگر جستجو کرده و وارد صفحه نخست سایت شوید. -
کلیک روی گزینه «ورود» یا «ثبت اطلاعات هویتی»
در صفحه اصلی، گزینه مربوط به ثبت‌نام را انتخاب کنید تا وارد فرم‌های ثبت اطلاعات شوید. -
تکمیل اطلاعات شخصی
اطلاعاتی مانند نام، نام خانوادگی، سال تولد، محل تولد، وضعیت اقامت، نوع مدرک هویتی موجود (کارت آمایش، گذرنامه و…) را وارد کنید. -
بارگذاری تصویر چهره (عکس پرسنلی)
عکس باید با شرایط اعلام‌شده (کمتر از ۳۰۰ کیلوبایت، زمینه روشن و تمام‌رخ) بارگذاری شود. -
وارد کردن اطلاعات پدر و مادر
شامل نام، تابعیت، وضعیت در قید حیات بودن، و اطلاعات شناسنامه‌ای یا کارت اقامت (در صورت وجود). -
تکمیل اطلاعات محل سکونت
نشانی دقیق، استان، شهر، کدپستی و شماره تماس معتبر وارد شود. -
وارد کردن اطلاعات بستگان دارای شناسنامه ایرانی (در صورت وجود)
از طریق گزینه «افزودن» اطلاعات بستگان از جمله برادر، خواهر، پدر بزرگ، عمو و… ثبت گردد. -
تأیید اطلاعات و پذیرش مسئولیت
پس از بررسی کامل فرم‌ها، تیک پذیرش صحت اطلاعات را زده و گزینه ذخیره اطلاعات را انتخاب کنید. -
دریافت کد رهگیری
پس از اتمام ثبت‌نام، یک کد رهگیری به شما داده می‌شود که برای پیگیری‌های بعدی ضروری است.
مدارک لازم برای ثبت‌نام افراد فاقد شناسنامه
برای ثبت‌نام الکترونیک در سامانه فاقدین شناسنامه، افراد باید مدارک مشخصی را آماده کرده و هنگام ثبت‌نام در بخش‌های تعیین‌شده، آن‌ها را بارگذاری یا اطلاعات آن‌ها را وارد کنند. این مدارک به منظور بررسی هویت، تابعیت و تشکیل پرونده هویتی استفاده می‌شوند.
📄 مدارک مورد نیاز عبارت‌اند از:
| نوع مدرک یا اطلاعات | توضیحات |
|---|---|
| تصویر چهره فرد | عکس پرسنلی واضح با زمینه سفید، تمام‌رخ، با حجم کمتر از ۳۰۰ کیلوبایت و در فرمت‌های jpg، jpeg یا png |
| اطلاعات والدین | شامل نام و نام خانوادگی پدر و مادر، کد ملی در صورت وجود، تابعیت، وضعیت در قید حیات بودن یا نبودن |
| شناسه اقامت یا آمایش (در صورت وجود) | مخصوص افراد با پیش‌زمینه مهاجرت یا تابعیت غیرایرانی که در ایران زندگی می‌کنند |
| اطلاعات محل سکونت | آدرس دقیق پستی، استان، شهر، روستا (در صورت لزوم)، و کدپستی |
| شماره تماس فرد متقاضی | ترجیحاً شماره همراه معتبر به نام خود فرد یا یکی از بستگان نزدیک |
| اطلاعات بستگان دارای شناسنامه ایرانی | در صورت وجود، اطلاعات همسر، پدر بزرگ، خواهر، برادر، عمه، عمو یا پسرعمو با شناسنامه ایرانی |
وضعیت افراد فاقد شناسنامه در استان‌های مختلف (مانند سیستان و بلوچستان و گلستان)
در برخی از استان‌های کشور، به‌ویژه مناطق محروم یا دارای جمعیت مرزنشین، مشکل فقدان شناسنامه بیش از سایر مناطق به چشم می‌خورد. این مسئله علاوه‌بر پیامدهای فردی، آثار اجتماعی و حقوقی گسترده‌ای نیز دارد.
🔶 سیستان و بلوچستان: گسترده‌ترین بحران هویتی
استان سیستان و بلوچستان بیشترین آمار افراد فاقد شناسنامه را در کشور دارد. بسیاری از ساکنان این استان به دلایلی همچون:
- عدم آگاهی والدین از الزام ثبت ولادت،
- فقر شدید و زندگی در مناطق دورافتاده،
- یا تابعیت غیرایرانی پدر (به‌ویژه در مورد ازدواج مادر ایرانی با اتباع خارجی)،
از دریافت شناسنامه محروم مانده‌اند.
در شهرستان‌هایی مانند چابهار، نیک‌شهر، قصرقند و دشتیاری، و همچنین در روستاهایی نظیر گواجوییک و توتان و مهمدان، گزارش‌هایی از وجود خانوارهایی با جمعیت کاملاً فاقد مدارک هویتی منتشر شده است.
پیامدهای نداشتن شناسنامه در این مناطق شامل محرومیت از:
- دریافت یارانه و سهمیه سوخت،
- ثبت‌نام در مدرسه،
- دریافت خدمات درمانی و بیمه،
- بهره‌مندی از امکانات بانکی و رسمی می‌باشد.
ادارات ثبت‌احوال این استان با همکاری فرمانداری‌ها، شوراهای تأمین و نهادهای امنیتی تلاش‌هایی برای شناسایی و تعیین‌تکلیف این افراد آغاز کرده‌اند. در صورت تأیید ایرانی‌بودن متقاضی، پرونده جهت صدور شناسنامه به ثبت احوال ارسال می‌شود.
🔶 گلستان: محرومیت در سایه ناآگاهی و فاصله جغرافیایی
در استان گلستان نیز شمار قابل توجهی از افراد فاقد شناسنامه زندگی می‌کنند. بسیاری از آن‌ها به دلایل مشابه استان سیستان و بلوچستان یا به‌دلیل دسترسی نداشتن به خدمات ثبتی در گذشته، هنوز موفق به اخذ شناسنامه نشده‌اند.
دلایل اصلی بروز این مشکل در گلستان عبارت‌اند از:
- سکونت در مناطق کوهستانی یا صعب‌العبور،
- کم‌سوادی یا بی‌سوادی والدین،
- و عدم ثبت به‌موقع تولد در زمان کودکی.
محرومیت افراد بدون شناسنامه در گلستان نیز مشابه سایر مناطق است و تلاش‌های حقوقی در این استان در جریان است تا با کمک وکلای ثبت احوال و مشاوران حقوقی، روند تعیین هویت و صدور شناسنامه تسهیل شود.
آخرین اخبار برای افراد فاقد شناسنامه 1404
✅ سازمان ثبت‌احوال کشور اعلام کرده تعیین تکلیف افراد فاقد شناسنامه از اولویت‌های اصلی این سازمان است. به همین منظور، با تشکیل کارگروه‌های تخصصی و ابلاغیه‌های گسترده به استانداری‌ها و فرمانداری‌ها، روند بررسی و رسیدگی تسریع شده است.
✅ سامانه الکترونیکی ثبت‌نام فاقدین شناسنامه به نشانی faghedin.sabteahval.ir راه‌اندازی شده و تاکنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر در آن ثبت‌نام کرده‌اند. این سامانه امکان دریافت کارت موقت و بررسی تابعیت افراد را فراهم می‌سازد.
(نکته: سامانه ممکن است گاهی از دسترس خارج باشد و در این صورت، مراجعه حضوری به اداره ثبت‌احوال الزامی است.)
✅ به افراد فاقد شناسنامه شناسه اختصاصی تعلق گرفته تا بتوانند بخشی از خدمات اجتماعی را دریافت کنند و در آینده فرآیند صدور شناسنامه برایشان ساده‌تر شود.
✅ در استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی (صالح‌آباد) و گلستان، هزاران نفر همچنان فاقد شناسنامه‌اند. بسیاری از این افراد از خدمات رسمی محروم هستند و به‌طور غیررسمی از سهمیه‌های عمومی (مانند آرد یا یارانه) استفاده می‌کنند.
✅ در شهرستان‌هایی مثل صالح‌آباد، تیم‌های شناسایی با همکاری نیروهای امنیتی، شوراهای تأمین و فرمانداری‌ها در حال تعیین تکلیف پرونده‌ها هستند، اما روند همچنان زمان‌بر و با مشکلات زیرساختی همراه است.
سوالات متداول
❓آیا در حال حاضر سامانه ثبت‌نام اینترنتی فاقدین شناسنامه فعال است؟
✅ در حال حاضر (به‌روزرسانی ۱۴۰۴) دسترسی به سامانه faghedin.sabteahval.ir ممکن نیست و متقاضیان باید برای تشکیل پرونده، حضوری به اداره ثبت‌احوال محل سکونت خود مراجعه کنند.
❓چه افرادی می‌توانند از سامانه فاقدین شناسنامه استفاده کنند؟
✅ این سامانه برای ایرانیان بالای ۱۸ سالی است که هیچ‌گونه مدرک هویتی رسمی ندارند و تابعیت آن‌ها مورد تردید است.
❓برای ثبت‌نام الکترونیک چه مدارکی باید بارگذاری شود؟
✅ باید تصویر پرسنلی کمتر از ۳۰۰ کیلوبایت و اطلاعات شناسنامه‌ای والدین یا کارت‌های اقامتی، آدرس دقیق، شماره تماس و سایر اطلاعات خانوادگی در سامانه وارد یا بارگذاری شود.
❓آیا داشتن شناسنامه بستگان مانند عمو یا پسرعمو در تسریع روند تأثیر دارد؟
✅ بله. اگر بستگان درجه یک یا دوم مانند پدر، عمو، پسرعمو یا خواهر و برادر دارای شناسنامه ایرانی باشند، احتمال تسریع در فرآیند تأیید هویت بیشتر است.
❓مراحل تعیین تکلیف افراد فاقد شناسنامه چگونه انجام می‌شود؟
✅ پس از ثبت اطلاعات، پرونده به شورای تأمین شهرستان ارجاع داده می‌شود تا با بررسی توسط نیروی انتظامی، ثبت احوال، دادگستری و سایر نهادها، وضعیت تابعیت فرد تعیین شود.
❓آیا افراد بدون شناسنامه می‌توانند از خدمات آموزشی، درمانی یا یارانه‌ای استفاده کنند؟
✅ خیر. تا پیش از صدور شناسنامه رسمی، این افراد از بیشتر خدمات دولتی محروم هستند، مگر در موارد خاص و با گواهی رسمی.