شناسنامه، یکی از مهم‌ترین اسناد هویتی هر فرد ایرانی است که از زمان تولد تا پایان عمر در فرآیندهای رسمی، اداری، تحصیلی و حتی خدماتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا قبل از سن ۱۵ سالگی، شناسنامه‌ها فاقد عکس هستند، اما طبق تبصره ۱ ماده ۳۶ قانون ثبت احوال، تمامی افراد (اعم از دختر و پسر) موظف‌اند پس از پایان ۱۵ سالگی، شناسنامه خود را عکس‌دار کنند.
عکس دار کردن شناسنامه نه‌تنها یک الزام قانونی است، بلکه در دریافت بسیاری از خدمات مانند صدور کارت ملی، افتتاح حساب بانکی، ثبت‌نام کنکور، دریافت گذرنامه، ثبت‌نام در سامانه‌های دولتی (مانند ثنا) و حتی در برخی آزمون‌ها، ضروری و الزامی است.
با این حال، فرآیند عکس‌دار کردن شناسنامه برای بسیاری از خانواده‌ها و نوجوانان با پرسش‌هایی همراه است؛ مانند اینکه چه مدارکی لازم است؟ کجا باید مراجعه کرد؟ چقدر هزینه دارد؟ چقدر طول می‌کشد؟ یا اینکه اگر در خارج از کشور هستیم یا مدارک خاصی نداریم، چه باید بکنیم؟
در این مقاله، سعی کرده‌ایم به‌صورت کامل، کاربردی و دقیق به تمام این پرسش‌ها پاسخ دهیم و شما را با مراحل، مدارک، هزینه، مراکز مجاز و شرایط ویژه برای عکس دار کردن شناسنامه آشنا کنیم.
سن لازم برای عکس دار کردن شناسنامه و عواقب عدم انجام
بر اساس تبصره ۱ ماده ۳۶ قانون ثبت احوال، تمامی افراد (دختر و پسر) پس از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام، ملزم هستند شناسنامه خود را عکس‌دار کنند. این الزام برای جلوگیری از جعل هویت، تسهیل در احراز مشخصات فردی و استفاده رسمی از شناسنامه در مراجعات اداری در نظر گرفته شده است.
📌 عواقب نداشتن عکس در شناسنامه پس از ۱۵ سالگی
چنانچه افراد پس از رسیدن به سن مقرر اقدام به عکس‌دار کردن شناسنامه نکنند، امکان دریافت بسیاری از خدمات دولتی و بانکی مانند:
- ثبت نام در سامانه ثنا قوه قضاییه
- اخذ کارت ملی هوشمند
- افتتاح حساب بانکی
- صدور گذرنامه
- ثبت‌نام آزمون‌های سراسری
را نخواهند داشت.
✅ چه کسانی باید مراجعه کنند؟
- اگر فرد زیر ۱۸ سال باشد، ولی یا قیم قانونی او باید همراه او برای عکس‌دار کردن شناسنامه مراجعه کند.
- اگر فرد بالای ۱۸ سال باشد، خودش باید شخصاً به دفاتر پیشخوان یا اداره ثبت احوال مراجعه کند. در این حالت، پدر و مادر نمی‌توانند به‌جای او اقدام کنند.
عکس دار کردن شناسنامه چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان عکس‌دار شدن شناسنامه به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
- استان محل سکونت (در شهرهای بزرگ مانند تهران، فرآیند ممکن است طولانی‌تر باشد)
- تعداد مراجعات در بازه زمانی موردنظر
- نوع دفتر پیشخوان یا اداره ثبت احوال مقصد
در حالت کلی، فرآیند عکس‌دار کردن شناسنامه بین ۷ روز تا ۲ ماه زمان می‌برد. اگر مدارک کامل و صحیح ارائه شود، این زمان معمولاً کمتر خواهد بود.
✅ شناسنامه‌های دارای نواقص یا مشکل در عکس
اگر شناسنامه‌ای که در دست دارید دارای نقص، مغایرت مشخصات، یا قدیمی و غیرقابل استفاده باشد (به‌ویژه شناسنامه‌های جلد قرمز یا دو برگی)، ممکن است نیاز به تعویض شناسنامه قدیمی به جدید باشد که این موضوع می‌تواند زمان انجام فرآیند را بیشتر کند.
⏱️ مدت زمان صدور شناسنامه جدید برای متقاضیان خارج از کشور
در صورتی که فرد مقیم خارج از کشور باشد و از طریق نمایندگی‌های کنسولی جمهوری اسلامی ایران اقدام نماید، بسته به کشور محل سکونت و سرعت هماهنگی با اداره ثبت احوال ایران، صدور شناسنامه عکس‌دار ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان‌بر باشد.
مدارک لازم برای عکس دار کردن شناسنامه چیست؟
فرآیند عکس‌دار کردن شناسنامه نیازمند ارائه مدارک مشخصی است که بسته به سن، جنسیت و وضعیت حقوقی متقاضی ممکن است کمی متفاوت باشد. در ادامه، مدارک را به تفکیک برای دختران، پسران و شرایط خاص بیان می‌کنیم:
👦 پسران ۱۵ ساله به بالا
📌 مدارک موردنیاز:
- اصل شناسنامه
- یک قطعه عکس ۴×۳ جدید زمینه سفید (مطابق با شئونات اسلامی)
- اصل کارت ملی (در صورت صدور)
- حضور پدر یا قیم قانونی برای متقاضیان زیر ۱۸ سال
- مدرک تحصیلی یا گواهی اشتغال به تحصیل (در برخی دفاتر الزامی است)
- رسید واریز هزینه تعویض شناسنامه (در صورت نیاز)
👧 دختران ۱۵ ساله به بالا
📌 مدارک موردنیاز:
- اصل شناسنامه
- یک قطعه عکس محجبه ۴×۳ زمینه سفید
- اصل کارت ملی یا رسید آن (در صورت وجود)
- حضور پدر یا ولی قانونی برای افراد زیر ۱۸ سال
- در صورت فوت پدر، ارائه گواهی فوت + مدارک هویتی مادر یا قیم
❗ شرایط خاص
برخی متقاضیان در شرایط ویژه‌ای هستند که نیاز به مدارک اضافی یا جایگزین دارند:
- اگر پدر در دسترس نباشد، وکالت‌نامه رسمی یا حکم قیمومت قانونی الزامی است.
- در صورت فقدان مدارک تحصیلی، تعهدنامه یا گواهی استعلام از آموزش و پرورش می‌تواند جایگزین شود.
- برای افراد فاقد پدر و مادر یا مجهول‌الهویه، مراجعه با معرفی‌نامه از سازمان بهزیستی یا دادگاه خانواده الزامی است.
مراحل عکس‌دار کردن شناسنامه به‌صورت حضوری
اگرچه برخی از خدمات ثبت احوال به‌صورت آنلاین در دسترس هستند، اما فرآیند عکس‌دار کردن شناسنامه همچنان نیاز به مراجعه حضوری به دفاتر خدمات دارد. در این بخش مراحل را به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم:
📝 گام اول: جمع‌آوری مدارک موردنیاز
پیش از هر چیز، مدارک موردنیاز از جمله شناسنامه، عکس جدید، کارت ملی یا گواهی اشتغال به تحصیل را آماده کنید. برای افراد زیر ۱۸ سال، حضور ولی یا قیم الزامی است.
🏦 گام دوم: پرداخت هزینه
بسته به تعرفه‌های جدید ثبت احوال، ممکن است نیاز به پرداخت مبلغی بابت تعویض یا اصلاح شناسنامه باشد. پرداخت معمولاً به‌صورت الکترونیکی در دفتر پیشخوان دولت یا اداره ثبت احوال انجام می‌شود.
🏢 گام سوم: مراجعه به دفاتر پیشخوان یا اداره ثبت احوال
با مدارک کامل به یکی از ادارات ثبت احوال یا دفاتر پیشخوان خدمات دولت مراجعه کنید. توصیه می‌شود پیش از مراجعه، از طریق تماس تلفنی یا سایت اداره ثبت احوال، نوبت رزرو کنید.
📷 گام چهارم: تأیید و الصاق عکس
عکس ارائه‌شده توسط کارشناس اداره بررسی و با مشخصات فرد مطابقت داده می‌شود. در صورت تأیید، عکس به شناسنامه فرد الصاق می‌شود.
🗓️ گام پنجم: صدور شناسنامه جدید
در صورت نیاز به تعویض شناسنامه (مثلاً در صورتی که شناسنامه قدیمی یا آسیب‌دیده باشد)، مدارک به بخش صدور ارجاع داده می‌شود. پس از چند روز کاری، شناسنامه جدید آماده تحویل خواهد بود.
برای عکس دار کردن شناسنامه به کجا مراجعه کنیم؟
برای انجام فرآیند عکس‌دار کردن شناسنامه، نمی‌توان به هر مرکز خدماتی مراجعه کرد. تنها برخی مراکز رسمی و تأیید‌شده توسط سازمان ثبت‌احوال مجاز به ارائه این خدمت هستند. در این بخش، با انواع این مراکز آشنا می‌شویم:
🏛️ ۱. ادارات ثبت احوال سراسر کشور
مطمئن‌ترین و رسمی‌ترین مکان برای انجام امور مربوط به شناسنامه، ادارات ثبت احوال شهر محل سکونت است. این مراکز مستقیماً به سیستم ثبت احوال کشور متصل هستند و صلاحیت تأیید و الصاق عکس به شناسنامه را دارند.
✅ مزایا: دقت بیشتر در بررسی مدارک، قابلیت انجام خدمات هم‌زمان (مثل اصلاح مشخصات، تعویض شناسنامه و…)
❗ نکته: ممکن است ازدحام در برخی ادارات زیاد باشد و نیاز به دریافت نوبت اینترنتی باشد.
🏤 ۲. دفاتر پیشخوان دولت
بسیاری از دفاتر پیشخوان خدمات دولت در سراسر کشور مجاز به دریافت درخواست تعویض و عکس‌دار کردن شناسنامه هستند. این دفاتر معمولاً دسترسی آسان‌تر و سرعت پاسخ‌گویی بهتری دارند.
با مراجعه به سایت ثبت احوال یا استفاده از سامانه‌های نوبت‌دهی اینترنتی، می‌توانید فهرست دفاتر پیشخوان مجاز برای امور شناسنامه را مشاهده کنید.
🌐 ۳. نمایندگی‌های کنسولی ایران در خارج از کشور
ایرانیان مقیم خارج می‌توانند از طریق سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران نسبت به ارائه درخواست عکس‌دار شدن شناسنامه اقدام نمایند.
✅ مدارک و عکس را باید طبق استانداردهای ثبت احوال ایران آماده و ارسال کنند.
🕒 فرآیند در خارج از کشور ممکن است زمان‌برتر باشد، اما قابل پیگیری آنلاین است.
💰 تعرفه عکس‌دار کردن شناسنامه در سال ۱۴۰۴
در سال ۱۴۰۴، هزینه عکس‌دار کردن شناسنامه شامل چند بخش مختلف است که باید به‌صورت جداگانه پرداخت شوند. در این بخش، تمام هزینه‌ها به‌صورت شفاف آورده شده‌اند:
💸 جزئیات هزینه‌ها:
| نوع هزینه | مبلغ تقریبی |
|---|---|
| هزینه خدمات ثبت احوال | ۳۰۰٬۰۰۰ تومان |
| هزینه عکس‌برداری در دفاتر پیشخوان | ۱۱۰٬۰۰۰ تا ۱۴۰٬۰۰۰ تومان |
| هزینه ثبت اطلاعات در سامانه استعلام | ۶۰٬۰۰۰ تومان |
جمع کل تقریبی: حدود ۴۷۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بسته به محل و کیفیت خدمات.
📍 نکته مهم: برخی دفاتر ممکن است بسته به امکانات یا شهر محل فعالیت، هزینه عکس‌برداری را کمتر یا بیشتر از این بازه دریافت کنند.
✅ لازم به ذکر است اگر شناسنامه فرد قدیمی، فرسوده یا دارای ایراد چاپی باشد، معمولاً در فرآیند عکس‌دار کردن تعویض کلی انجام می‌شود و تعرفه های مربوط به تعویض شناسنامه نیز اعمال می شود.
آیا برای تعویض شناسنامه حتماً باید عکس‌دار شود؟
بله، در بسیاری از موارد تعویض شناسنامه، به‌ویژه برای افراد بالای ۱۵ سال، الزام به الصاق عکس وجود دارد. سازمان ثبت احوال در صدور شناسنامه‌های جدید، خصوصاً نسخه‌های هوشمند و مکانیزه، اطلاعات هویتی از جمله تصویر چهره را برای افزایش امنیت و جلوگیری از جعل در نظر می‌گیرد.
📌 چه زمانی الزام به عکس‌دار شدن وجود دارد؟
-
هنگام رسیدن به سن ۱۵ سال (اولین شناسنامه عکس‌دار)
-
هنگام تعویض شناسنامه‌های قدیمی، فرسوده یا مخدوش
-
در صورت تغییر مشخصات ظاهری یا تطبیق با سیستم استعلام چهره
✅ بنابراین اگر برای تعویض شناسنامه اقدام می‌کنید، در اغلب موارد نیاز به ارائه عکس جدید دارید، مگر در موارد خاص مانند شناسنامه کودکان زیر ۱۵ سال یا اصلاح جزئی اطلاعات.
نحوه عکس‌دار کردن شناسنامه برای افراد مقیم خارج از کشور
افرادی که به سن ۱۵ سال تمام رسیده‌اند و در خارج از کشور سکونت دارند، می‌توانند از طریق نمایندگی‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود برای عکس‌دار کردن شناسنامه اقدام کنند. این فرآیند برای تطبیق اطلاعات هویتی و بهره‌مندی از خدمات رسمی جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شده است.
📌 نکته مهم: اگر شناسنامه متقاضی از نوع قدیمی (زیر ۱۵ سال) و فاقد محل الصاق عکس باشد (مثلاً جلد سبز یا دوبرگی)، باید ابتدا نسبت به تعویض شناسنامه اقدام شود و فرم تعویض نیز تکمیل گردد.
📝 مدارک لازم برای عکس‌دار کردن شناسنامه در خارج از کشور:
- تکمیل فرم مخصوص درخواست عکس‌دار کردن شناسنامه
دانلود فرم درخواست - ارائه اصل شناسنامه جدید متقاضی که حداقل ۱۵ سال تمام داشته باشد.
- سه قطعه عکس بیومتریک ۳×۴ با زمینه سفید، تمام‌رخ، بدون عینک و بدون کلاه (برای بانوان با حجاب کامل اسلامی و پشت‌نویسی‌شده).
- ارائه یک مدرک معتبر عکس‌دار ایرانی مانند شناسنامه یا گذرنامه پدر و مادر (در صورت درج نام متقاضی در گذرنامه والدین).
- مدارک اقامتی معتبر عکس‌دار متقاضی در کشور محل سکونت.
- رسید پرداخت هزینه خدمات کنسولی طبق تعرفه اعلام‌شده توسط نمایندگی مربوطه.
⚖️ شرایط و ملاحظات مهم:
- حضور شخص متقاضی بالای ۱۸ سال در محل نمایندگی الزامی است.
- شناسنامه‌هایی که جای درج عکس ندارند، فقط از طریق فرم تعویض شناسنامه قابل ارتقاء هستند.
- فرم‌ها و مدارک ناقص ممکن است باعث تأخیر یا عدم پذیرش درخواست شوند.
سوالات متداول
در این بخش از مطلب سوالات متداول پیرامون عکس دار کردن شناسنامه که توسط پرسشگران از مجموعه ایران راهنما مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ آیا برای عکس‌دار کردن شناسنامه در خارج از کشور حضور شخص متقاضی الزامی است؟
✅ بله، حضور متقاضی بالای ۱۸ سال در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت الزامی است. در صورت عدم حضور، درخواست مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
❓ اگر شناسنامه من قدیمی باشد و جای عکس نداشته باشد، باز هم می‌توانم فقط عکس‌دارش کنم؟
✅ خیر، شناسنامه‌های قدیمی که محل الصاق عکس ندارند (مانند شناسنامه‌های جلد سبز یا دوبرگی)، باید ابتدا تعویض شوند. این کار با تکمیل فرم تعویض شناسنامه انجام می‌گیرد.
❓چه نوع عکسی برای درخواست عکس‌دار کردن شناسنامه در خارج از کشور مورد قبول است؟
✅ عکس باید بیومتریک، در ابعاد ۳×۴، زمینه سفید، تمام‌رخ، بدون عینک و کلاه باشد. برای خانم‌ها، حجاب کامل اسلامی الزامی است و عکس باید پشت‌نویسی شده باشد.
❓آیا افراد زیر ۱۵ سال هم باید شناسنامه عکس‌دار داشته باشند؟
✅ خیر، در حالت عادی افراد زیر ۱۵ سال نیاز به شناسنامه عکس‌دار ندارند. الزام به الصاق عکس از ۱۵ سالگی به بعد آغاز می‌شود، مگر در موارد خاص مانند درخواست گذرنامه یا شرایط قضایی.